„Jestem zatrudniona na pełnym etacie w szkole specjalnej. Mój staż pracy wynosi 30 lat. Po powrocie do pracy z urlopu dla poratowania zdrowia nie otrzymałam dodatku za trudne i uciążliwe warunki pracy. Księgowa pracodawcy uznała, że dodatek za trudne i uciążliwe warunki pracy po zakończeniu urlopu na okres wakacji nie przysługuje. Pracownik nie miał bowiem w tym czasie określonych warunków pracy,  a tym samym nie miał ustalonej wysokości dodatku, jaki by mu przysługiwał. Warunek ten, zdaniem księgowej jest zmienny w zależności od tego, z jakimi orzeczeniami dzieci powierzone są mu do nauczania w danym roku szkolnym. I skoro nauczyciel nie pracował w czasie urlopu dla poratowania zdrowia, to dodatek mu nie przysługuje. Czy to prawidłowe?”

W pierwszej kolejności należałoby ustalić dlaczego ten dodatek nie został wypłacony i co w tym temacie ma do powiedzenia pracodawca. Sugeruję skierować do pracodawcy pismo o treści: „Uprzejmie proszę o wyjaśnienie i podanie postawy prawnej braku wypłaty dodatku za trudne i uciążliwe warunki pracy za miesiące czerwiec i lipiec, tj. po powrocie z urlopu dla poratowania zdrowia”. Po otrzymaniu odpowiedzi od pracodawcy – w zależności od jej treści będziemy działać dalej.

Tymczasem powstaje pytanie, co to jest ten dodatek za trudne i uciążliwe warunki pracy.

Zgodnie z art. 34 Karty Nauczyciela, nauczycielom pracującym w trudnych lub uciążliwych warunkach przysługuje z tego tytułu dodatek za warunki pracy. Szczegółowe informacje na jego temat są zawarte w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 416).

Za pracę w trudnych warunkach rozporządzenie uznaje prowadzenie przez nauczycieli: 1) praktycznej nauki zawodu szkół górniczych – zajęć praktycznych pod ziemią; 2) praktycznej nauki zawodu szkół leśnych – zajęć w lesie; 3) praktycznej nauki zawodu szkół rolniczych – zajęć praktycznych w terenie z zakresu produkcji roślinnej, zwierzęcej i mechanizacji rolnictwa; 4) praktycznej nauki zawodu szkół medycznych – zajęć w pomieszczeniach zakładów opieki zdrowotnej i jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, o których mowa w ustawie z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, przeznaczonych dla: noworodków, dzieci do lat trzech, dzieci niepełnosprawnych ruchowo oraz dla osób (dzieci i dorosłych) upośledzonych umysłowo, psychicznie chorych, przewlekle chorych, z uszkodzeniami centralnego i obwodowego układu nerwowego, w oddziałach intensywnej opieki medycznej oraz w żłobkach; 5) praktycznej nauki zawodu – zajęć w szkołach specjalnych oraz w szkołach w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich; 6) zajęć dydaktycznych w szkołach (oddziałach) przysposabiających do pracy; 7) zajęć rewalidacyjno-wychowawczych z dziećmi i młodzieżą upośledzonymi umysłowo w stopniu głębokim; 8) zajęć dydaktycznych i wychowawczych w specjalnych przedszkolach (oddziałach), szkołach (oddziałach) specjalnych, a także indywidualnego nauczania dziecka zakwalifikowanego do kształcenia specjalnego; 9) zajęć dydaktycznych w szkołach przy zakładach karnych; 10) zajęć dydaktycznych w klasach łączonych w szkołach podstawowych; 11) zajęć dydaktycznych w języku obcym w szkołach z obcym językiem wykładowym, z wyjątkiem zajęć prowadzonych przez nauczycieli języka obcego, prowadzenie zajęć dydaktycznych w szkołach, w których zajęcia są prowadzone dwujęzycznie oraz przez nauczycieli danego języka obcego w oddziałach dwujęzycznych, a także prowadzenie zajęć dydaktycznych w języku obcym w nauczycielskich kolegiach języków obcych, z wyjątkiem lektorów języka obcego; 12) zajęć dydaktycznych w oddziałach klas realizujących program matury międzynarodowej z przedmiotów objętych postępowaniem egzaminacyjnym; 13) zajęć dydaktycznych w szkołach w zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich i placówkach opiekuńczo-wychowawczych; 14) zajęć wychowawczych, korekcyjno-terapeutycznych oraz badań psychologicznych i pedagogicznych nieletnich w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich; 15) zajęć wychowawczych bezpośrednio z wychowankami lub na ich rzecz w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych (w tym w internatach); 16) zajęć wychowawczych bezpośrednio z wychowankami lub na ich rzecz w placówkach opiekuńczo-wychowawczych; 17) zajęć wychowawczych bezpośrednio z wychowankami lub na ich rzecz w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i młodzieżowych ośrodkach socjoterapii; 18) badań psychologicznych i pedagogicznych nieletnich oraz małoletnich, sprawowanie opieki specjalistycznej nad nieletnimi i małoletnimi, prowadzenie poradnictwa rodzinnego oraz mediacji między nieletnim sprawcą a pokrzywdzonym w rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych; 19) badań psychologicznych i pedagogicznych, w tym badań logopedycznych, udzielanie dzieciom i młodzieży pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w tym pomocy logopedycznej, pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu, a także udzielanie rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej związanej z wychowywaniem i kształceniem dzieci i młodzieży w poradniach psychologiczno-pedagogicznych oraz w innych poradniach specjalistycznych.

Natomiast za pracę wykonywaną w warunkach uciążliwych rozporządzenie uznaje prowadzenie przez nauczycieli zajęć w trudnych warunkach: 1) wymienionych wyżej w pkt 4-16 z dziećmi i młodzieżą, których stan zdrowia z powodu stanów chorobowych, wymienionych w § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16. roku życia (Dz. U. Nr 17, poz. 162 ze zm.), uzasadnia konieczność sprawowania stałej opieki lub udzielania pomocy, oraz z dziećmi i młodzieżą powyżej 16. roku życia, u których wystąpiło naruszenie sprawności organizmu z przyczyn, o których mowa w § 32 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 139, poz. 1328 ze zm.); 2) z dziećmi i młodzieżą upośledzonymi w stopniu lekkim, wśród których znajduje się co najmniej jedno dziecko ze stanem chorobowym wymienionym w § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16. roku życia oraz w § 32 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności; 3) z dziećmi i młodzieżą upośledzonymi w stopniu lekkim, wśród których znajduje się co najmniej jedno dziecko upośledzone umysłowo w stopniu umiarkowanym lub znacznym, pod warunkiem, że zajęcia dydaktyczne z tym dzieckiem prowadzone są według odrębnego programu nauczania obowiązującego w danego typu szkole specjalnej, a zajęcia wychowawcze – według odrębnego programu wychowawczego opracowanego przez wychowawcę; 4) z nieletnimi przebywającymi w zakładach poprawczych o wzmożonym nadzorze wychowawczym, dla wielokrotnych uciekinierów, z zaburzeniami psychicznymi lub innymi zaburzeniami osobowości, uzależnionymi od środków odurzających lub psychotropowych, nosicielami wirusa HIV oraz przebywającymi w schroniskach interwencyjnych.

Przedstawiony katalog prac w trudnych warunkach i prac w warunkach uciążliwych ma charakter zamknięty, co oznacza, że organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego nie ma uprawnień do jego rozszerzenia, lecz jedynie określenia wysokości dodatku w odniesieniu do konkretnych warunków wymienionych w rozporządzeniu (zob. rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Dolnośląskiego z 25 marca 2010 r., NK.II.BSZ2.0911-5/10-1, Lexis.pl nr 2455363).

Analogicznie wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 3 czerwca 2011 r. (I OSK 323/2011, Lexis.pl nr 2553510), w którym stwierdził, że prawo do dodatków z tytułu pracy w trudnych lub uciążliwych warunkach wynika z ustawy, przy czym zostaje skonkretyzowane przez sporządzenie wykazu tych prac na podstawie art. 34 ust. 2 KN. Do kompetencji wykonywanej na mocy art. 30 ust. 6 pkt 1 KN należą jedynie kwestie o charakterze technicznym, porządkowym, a więc określenie wysokości tych dodatków i szczegółowe warunki ich przyznawania.

Naczelny Sąd Administracyjny odniósł się również do charakteru dodatku, wskazując, że prawo nauczyciela do dodatku do wynagrodzenia dotyczy zarówno sytuacji, gdy pracuje on w warunkach trudnych, jak i w warunkach uciążliwych. Pojęcia te nie są pojęciami tożsamymi ani też nie można przyjąć, iż praca w warunkach trudnych automatycznie wyklucza pracę w warunkach uciążliwych. Z przepisów Karty Nauczyciela nie wynika, by była dopuszczalna możliwość wypłacania nauczycielowi tylko jednego dodatku do wynagrodzenia, jeśli pracowałby on w warunkach zarówno trudnych, jak i uciążliwych, a ograniczenie uprawnienia tylko do jednego dodatku jest de facto pozbawieniem prawa do tego dodatku.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 14 czerwca 2006 r. (IV SA/Wr 696/2005, Lexis.pl nr 2113920) potwierdził obligatoryjny charakter dodatku jako elementu wynagrodzenia, wskazując, że nauczycielowi ustawowo należy się dodatek za każdą godzinę przepracowaną w warunkach uciążliwych. „Wynagrodzenie przysługuje za wykonaną pracę oraz od dnia nawiązania stosunku pracy i jakiekolwiek uregulowania uszczuplające prawo pracownika do wynagrodzenia musi mieć wyraźne upoważnienie ustawowe. Wobec tego Rada Gminy  (pracodawca) nie ma […] prawa uzależniać przyznania dodatku za trudne lub uciążliwe warunki pracy od realizacji przez nauczyciela w tychże warunkach całego obowiązującego wymiaru godzin”.

Analizowana ustawa nie wprowadza także przepisu, który stwierdzałby, że wspomniane dodatki należą się nauczycielowi tylko wtedy, gdy swoje obowiązki zawodowe wykonuje w ramach obowiązującego wymiaru godzin pracy […]. Wręcz przeciwnie, ustawa ta […] pozwala na realizowanie przez nauczyciela zajęć wychowawczych w trudnych lub uciążliwych warunkach, również w trakcie godzin ponadwymiarowych i zgodnie z art. 35 ust. 3 ww. ustawy, za takie godziny, jak i za godziny doraźnych zastępstw przysługuje mu wynagrodzenie według stawki osobistego zaszeregowania, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy”.

Podsumowując: fakt, iż pracownik w danym okresie nie prowadził bezpośrednio zajęć z uczniami, z powodu przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia, nie uzasadnia pozbawienia nauczyciela prawa do tego dodatku. Przeciwnie, dodatek ten należy się jak najbardziej i powinien być wypłacony za zaległe miesiące.

Nadmienić należy, że dodatek ten przysługuje również nauczycielowi, który prowadzi zajęcia w grupach łączonych (wyrokiem SN z dnia 5 lipca 1995 r., I PRN 30/95, OSNP 1996, nr 3, poz. 46, „nauczyciel szkoły podstawowej prowadzący zajęcia wychowania fizycznego w grupach międzyklasowych ma prawo do dodatku z tytułu prowadzenia zajęć w klasach łączonych (§ 14 ust. 1 pkt 2 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 4 lutego 1994 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli – M.P. Nr 10, poz. 80 z późn. zm.) oraz nauczycielom poradni psychologiczno-pedagogicznych (uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 24 września 1998 r., III ZP 6/98, OSNP 1998, nr 24, poz. 704, rozstrzygnęła, że nauczyciele ci mieli prawo do dodatku za pracę w trudnych warunkach w okresie od dnia 1 kwietnia 1993 r. do dnia 31 marca 1997 r.).

Jeśli pracodawca pozbawił pracownika dodatku za pracę w warunkach ciężkich bądź trudnych przysługuje mu prawo wyrównania należnego mu wynagrodzenia aż za trzy lata wstecz. Oczywiście wraz z odsetkami.

Czasami może być potrzebne postępowanie sądowe, acz takie, które jest wygrane, to czysta przyjemność 🙂  

Na obrazku Balos 🙂 na Krecie 🙂 byliśmy tam w maju zeszłego roku 🙂 w tym lecimy … hmmm muszę ustalić dokąd 🙂 acz bardzo mi już potrzeba słonka!

Otagowane jako: dodatek za pracę w warunkach ciężkich i trudnych, dodatki w pracy nauczyciela, wynagrodzenie nauczyciela